Franse Toestanden
I. Halfvasten?
Er is geen tijd meer voor bespiegelingen over het verleden. Het hedenis op dit moment belangrijker, en het thema, dat dit heden mij nu terbespreking aanbiedt, is van die aard dat zelfs de vraag of ik kanverder schrijven ervan afhangt. Ik geef u een fragment van eenartikel, en in een volgend boek zal het dan volledig verschijnen. Ikwerd bij mijn schrijfwerk vaak gestoord, het meest door hetverschrikkelijke kermen van mijn buurman, die aan de cholera stierf.Ik moet dan ook bemerken dat de omstandigheden van dat moment op mijnvolgende bladzijden een bedenkelijke invloed hadden; weliswaar hadikzelf geen enkel ongemak, voor zover ik weet, maar toch stoort het,als de klanken van de Dood die zijn sikkel aan het wetten is eenmens zo duidelijk in het oor klinken. Het is een geestelijkonbehagen, waar men zich niet van kan ontdoen, eerder dan eenlichamelijk lijden. Was dàt er ook nog bijgekomen, dan had ik opde loop moeten gaan, zoals de andere vreemdelingen hier; maar –hier lag ook mijn beste vriend ziek te bed. Ik vermeld dat, omdat menanders mijn achterblijven in Parijs voor een stukje bravoure zoukunnen aanzien. Alleen een gek zou er plezier in vinden om de cholerate willen trotseren.
Het was opnieuw een tijd van de TERREUR, veel verschrikkelijker dandie vorige, want deze keer hadden de terechtstellingen zo snel, en zoheimelijk plaats. Een gemaskerde beul was het, die met eenonzichtbare GUILLOTINE AMBULANTE door Parijs trok. "We worden, de eenna de ander, in de zak gestoken!" zei mijn bediende al zuchtend elkemorgen, als hij mij het aantal doden kwam melden, of het sterven vaneen bekende. De uitdrukking "in de zak steken" was helemaal geenbeeldspraak; er waren al vlug kisten tekort, en het merendeel van dedoden werd in zakken begraven. Toen ik vorige week voorbij eenopenbare markt kwam, en in de grote hallen al dat lustige volk zag,die springend-montere Fransmannetjes, en die lieflijke kletskousen vanFRANÇAISES, die daar lachend en schaterend hun inkopen deden; toenherinnerde ik mij, dat er op die plek gedurende de choleratijd, hoogopeen gestapeld, vele honderden witte zakken lagen, waar allemaallijken inzaten, en dat men hier toen maar weinig stemmen hoorde, endie klonken des te fataler; namelijk de stemmen van de lijkwachtersdie, in griezelige gelijkmoedigheid, aan de doodgravers elk hun aantalzakken toebedeelden, of van de doodgravers die bij het stapelen op dekarren met gedempte stem dat getal herhaalden, of zich juist schril enluid beklaagden dat men hen een zak te weinig geleverd had, waarbijhet niet zelden tot een wonderlijke ruzie kwam. Ik weet nog dat ernaast mij twee knaapjes stonden met bedroefde gezichtjes, en éénervan vroeg mij: of ik niet wist in welke zak zijn vader zat?
De nu volgende mededelingen hebben wellicht de verdienste, dat zetegelijk ook een bulletin zijn, dat op het slagveld zelf geschrevenis, en nog wel tijdens de slag zelf, zodat de onvervalste kleur vanhet ogenblik erin zit. Toegegeven, Thucydides de geschiedschrijver,en de novellist Bocaccio hebben ons betere voorbeelden van het genrenagelaten; maar ik betwijfel of zij de gemoedsrust zouden hebben gehadom, op het moment zelf dat de cholera van hùn tijd het hardst omhen heen woedde, dat meteen in de ALLGEMEINE ZEITUNG van Korinthië,of die van Pisa, zo mooi en meesterlijk te beschrijven.
Ik zal bij de volgende bladzijden één grondgedachte trouwblijven, die ik ook in het hele boek zal toepassen, namelijk: dat ikniéts aan deze artikelen verander; dat ik ze helemaal zó laatafdrukken, zoals ik ze oorspronkelijk geschreven heb. Dat ik alleenhier en daar een enkel woord toevoeg, of weglaat, als dat in mijnherinnering met het oorspronke